Masar ayaa xoolo badan ka soo dhoofsan doonta Soomaaliya iyo Jabuuti si loola dagaallamo sare u kaca qiimaha hilibka, waxna looga qabto gabaabsiga guud ee suuqa ka jira, sida uu Axaddii ku dhawaaqay madaxa ururka ganacsatada xoolaha nool ee Afrika. Qorshuhu wuxuu raadinayaa in la dejiyo sicirka suuqyada gudaha iyo hubinta sahayda hilibka joogtada ah sanadka oo dhan.
“Qiimaha ariga iyo adhiga waxay u dhexeeyaan EGP 200 ($4.15) iyo EGP 230 ($4.77) halkii kiilo, cunista hilibka adhiga iyo hilibka ariga ayaa sare u kacday sababtoo ah kor u kaca dadka qurbaha iyo dalxiisayaasha ah, gaar ahaan kuwa ka imaanaya wadamada Khaliijka,” ayuu yiri Axmed Hafez. , madaxa ururka dhoofayaasha xoolaha Afrika. Baahida sii kordheysa ayaa culeys ku keentay suuqa gudaha, kor u kac ku yimid qiimaha iyo baahida xal waara sida xoolaha la soo dejiyo.
Laga bilaabo bishan, qiyaastii 15,000 ilaa 25,000 oo neef oo Ari iyo Ido ah ayaa bishiiba laga soo dhoofin doonaa deegaanka Safaga ee dalka Masar, halkaas oo karantiil lagu hayo xoolaha si degdeg ah loo gowraco. Hafez waxa uu carabka ku adkeeyay taageerada wasaaradaha beeraha iyo sahayda ee Masar ay ku fududeynayaan alaabooyinkan iyo hubinta sahayda degdega ah ee suuqa. “Badeecadahan la soo dejiyo waxay gacan ka geysan doonaan in hilibka lagu bixiyo qiimo macquul ah waxayna soo afjaraan farqiga u dhexeeya wax soo saarka gudaha iyo cunista,” ayuu raaciyay.
Cunista hilibka sanadlaha ah ee Masar waa qiyaastii 2.5 milyan oo neef, iyada oo wax-soo-saar la’aani ay tahay ugu yaraan 30%. Hafez waxa uu ku baaqay in la kordhiyo tirada karantiil ee xoolaha si loo qaado tirada badan ee xoolaha dibadda laga keeno.
Ku tiirsanaanta Soomaaliya iyo Jabuuti ee dhoofinta xoolaha ayaa calaamad u ah isbeddel muuqda oo ku yimid istaraatiijiyadii Masar ee wax soo dejinta, taas oo markii hore si weyn diiradda u saartay Suudaan. Si kastaba ha ahaatee, iska horimaadyada militari ee ka socda dalka Suudaan ayaa hakad geliyay wadooyinkii ganacsiga xoolaha ee soo jireenka ahaa. Tani waxay keentay in Masar ay raadsato ilo kale oo xoolo ah, gaar ahaan Soomaaliya iyo Chad, si ay u ilaaliso sahayda cuntada. Wasiirka sahayda Cali Moselhi ayaa horraantii sanadkan xusay in Masar ay xuduudka Sudan iyo Masar ku soo xero galisay xoolo u dhexeeya 3,000 ilaa 4,000 oo neef, balse wixii ka dambeeyay Sudan ayaa hoos u dhacay colaadda.
Xoolaha Soomaaliya oo ah in ka badan 70% dhoofinta dalka, ayaa si weyn uga faa’iidaysan doona baahidan cusub. In kasta oo ay jiraan caqabado sida abaaro iyo mamnuucid dhoofinta, Soomaaliya ayaa weli ah hormuudka wax soo saarka xoolaha oo leh awood dhoofin oo la taaban karo, gaar ahaan Bariga Dhexe. Sida laga soo xigtay Wasaaradda Qorsheynta, Maalgashiga, iyo Horumarinta Dhaqaalaha Soomaaliya (MOPIED), Dhoofinta Xoolaha ayaa gaarey ku dhawaad $500 milyan sanadka 2021, taasoo ka dhigan tirada ugu badan ee sanadlaha ah ilaa maanta.
Marka lagu daro xaaladda dhaqaale ee Soomaaliya, Warbixintii Qiimaha Soomaaliya ee dhowaan ay soo saartay Shabakadda Nidaamyada Digniinaha Hore ee Macluusha (FEWS NET) ayaa muujisay isbeddelka qiimaha cuntada daruuriga ah, taasoo muujineysa suuq aan degganeyn oo ka faa’iideysan kara ganacsiga xoolaha oo xasilloon.
Bishii Maajo 2023, Masar waxay ogolaatay inay Xoolaha ka soo dhoofsato Jabuuti iyadoo ay walaac ka muujiyeen badeecadaha Suudaan laga keeno. Iskaashigan joogtada ah ayaa lagu wadaa inuu ballaariyo, iyadoo heshiisyo cusub lagu xaqiijinayo saadka xoolaha oo joogto ah si loo daboolo baahida sii kordheysa ee Masar.
Qiimaha ganacsiga u dhexeeya Masar iyo Soomaaliya ayaa gaaray $56.3 milyan 11-kii bilood ee ugu horreeyay sanadka 2023, halka uu ka ahaa $44.5 milyan isla muddadaas 2022, taasoo ka dhigan inuu kordhay 26.5%. Dhoofinta Masar ee Soomaaliya, oo ay ku jiraan wax-soo-saarka iyo istaarijka, wax-soo-saarka kiimikada, iyo dawooyinka, ayaa kor u kacay ilaa $54 milyan, halka wax-soo-saarka Soomaaliya loo dhoofiyo Masar, oo ay ugu horreeyaan xoolaha uu weli taagan yahay $2.2 milyan.
Talaabadan lagu kala bedelayo ilaha xoolaha laga soo dhoofiyo ayaa qayb ka ah istaraatiijiyada balaadhan ee Masar ay ku xasilinayso suuqa hilibka. Bishii Janaayo, Masar ayaa ku dhawaaqday inay qorsheyneyso inay soo dhoofsato 154,500 oo neef oo baahiyo kala duwan leh, oo ay ku jiraan 34,500 dibi oo si degdeg ah loogu qalo dalalka Afrika iyo 120,000 oo dibi ah oo lagu naaxinayo meelo badan oo asal ah.
Dhibaatada dhaqaale ee Masar, oo ay uga sii dartay sicir-bararka iyo hoos u dhac weyn oo ku yimid lacagta dalka, ayaa ka dhigtay hilibka mid aan awoodin in ay qaataan dad badan oo Masar ah. Qiimaha hilibka lo’da ee suuqyada Masar ayaa sare u kacay, isagoo meelaha qaar gaaray ilaa EGP 450 ($9.34) halkii kiilo. Kor u kaca ayaa horseeday hoos u dhac ku yimid cunista hilibka, iyadoo qoysas badan ay u jeesteen beddelaad ka jaban sida digaaga iyo kalluunka.
Iyada oo xoolaha ka soo dhoofisa Soomaaliya iyo Jabuuti, Masar waxa ay rajaynaysaa in ay hoos u dhigto qiimaha hilibka oo ay hubiso sahay ku filan oo daboolaysa baahida guud ee isticmaalka. Heshiisyada cusub ee soo dejinta ayaa la filayaa inay dejiyaan qiimaha hilibka adhiga iyo cas ee suuqyada Masar, taasoo ugu dambeyntii faa’iido u yeelan doonta macaamiisha.
